De stadsreus: een reusachtige zweefvlieg
De stadsreus (Volucella zonaria) is de grootste zweefvlieg die in Nederland voorkomt. Deze kanjer lijkt op een forse wesp en heeft een lichaamslengte van circa 2,5 centimeter.
In een oud aantekeningenboekje staat mijn eerste waarneming van een stadreus genoteerd op 14 augustus 2005. Deze waarneming herinner ik me nog goed. Op een mooie zomerdag fietste ik door Klapwijk, toen er enkele meters links van mij een groot wespachtig insect in mijn blikveld verscheen. Mijn eerste indruk: “Hé een hoornaar! Die heb ik niet eerder gezien in Pijnacker!” Het insect bleef een meter of tien naast me vliegen en week daarna uit om ergens te landen. Meteen ben ik afgestapt om te kijken. Tot mijn verbazing bleek het een zweefvlieg te zijn die een Europese hoornaar (Vespa crabro) imiteerde.
Thuis heb ik opgezocht wat voor zweefvlieg het zou kunnen zijn. Ik kwam uit op de stadsreus. In het naslagwerk dat ik destijds raadpleegde stond dat het een zeldzame verschijning was: er waren nog maar 50 waarnemingen van deze soort bekend in Nederland. Ik nam contact op met een zweefvliegenkenner. Die liet mij weten dat deze soort het verspreidingsgebied aan het uitbreiden was vanuit Zuid-Europa in noordelijke richting. Stadsreuzen waren destijds nog vrij zeldzaam in Nederland. Ondanks hun zeldzaamheid werden ze verhoudingsgewijs vaak gesignaleerd, omdat ze vooral in stedelijk gebied voorkomen en omdat ze opvallend zijn in uiterlijk en gedrag.
Stadsreuzen vertonen trekgedrag. Het was aanvankelijk onzeker of ze zich ook in Nederland konden voortplanten, maar dat is inmiddels bewezen. Ze leggen hun eieren in de papierachtige nesten van enkele sociale wespensoorten, waaronder de Europese hoornaar. De larven voeden zich met afval in het nest. Het is bijzonder dat deze zweefvliegen en hun larven door de wespen worden geaccepteerd. Waarschijnlijk zijn ze in staat om de juiste nestgeur te produceren, maar voor zover ik weet is dit nog niet bekend.
Stadsreuzen bezoeken graag vlinderstruiken om nectar te drinken. Deze zomer zag ik er regelmatig eentje in onze tuin en ook diverse dorpsgenoten stuurden mij berichten over deze soort. Op waarneming.nl is te zien dat in 2008 in heel Nederland 250 stadsreus-waarnemingen zijn ingevoerd, terwijl er dit jaar al meer dan 12.000 waarnemingen zijn ingevoerd. Deze zomerse zweefvlieg vertoont zich vooral in juli en augustus. Nog even over de Europese hoornaar: een koningin van deze soort kan tot 3,5 centimeter lang worden en is hiermee de grootste wespachtige van ons land.